Çocuklarda Obeziteyi Önleme Yolları
Obeziteyle ilgili meydana getirilen araştırmalara gore vatanımızda her üç kişiden biri obez. Çocuklarda bu oran beşte bir düzeyinde. Okul kantinlerinde satılan fast food yiyecekler ve gazlı içecekler velileri obeziteyle ilgili olarak her geçen gün daha çok endişelendiriyor. Obez çocuklar, kendileri ve aileleri için olmasıyla birlikte cemiyet sağlığı açısından da mühim bir problem. Çocukluk çağı obezitesi evlatların gövde ve ruh sağlığını negatif yönde etkiliyor, pek oldukca hastalığa davetiye çıkarıyor, evlatların kendilerine itimatını azaltıyor. Çocukluk çağlarında aşırı kiloluluk ile ilgili alınması ihtiyaç duyulan önlemler hem evlatların, hem de toplumun daha sıhhatli gelişmesini sağlayabilir. Sıhhatli nesiller yetiştirmek ve evlatları geleceğe daha iyi hazırlamak için çocuklarda obeziteyle savaşım koşul. Ofix Blog‘da bu haftaki sıhhat köşemizde, çocuklarda obeziteyi önleme yolları hakkında yararlı bilgiler paylaşacağız.
Aşırı kiloluluk nedir?
Ilkin birazcık obeziteden bahsedelim. Dünya Sıhhat Örgütü‘nün tanımına gore aşırı kiloluluk, sağlığı bozacak şekilde vücutta anormal ve aşırı oranda yağ birikmesidir. Halk içinde aşırı şişmanlık olarak malum aşırı kiloluluğun en mühim sebepleri sağlıksız beslenme, hareketsiz yaşam seçimi, hormonal bozukluklar ve genetik yatkınlık olarak ifade edilebilir. Obez kişilerin vücutlarına giren kalori miktarı ile vücudun harcamış olduğu enerji içinde büyük bir dengesizlik vardır. Çocukluk çağlarında aşırı kiloluluk söz mevzusu olduğunda bu mevzuda meydana getirilen en mühim yanlışlardan biri, evlatların harcayacakları enerjiyle vücutlarına giren fazla kaloriden kurtulabileceklerine inanmaktır. Oysa çocukluk obezitesi, evlatların hareket kabiliyetini düşürür ve düzgüsel ufaklıklara oranla daha azca enerji tüketmelerine neden olur. Bundan dolayı çocuklar kilo almaya devam eder. Obez çocuğun beslenmesi ile ilgili yanlış kanaatler, evlatların fazla kilolardan kurtulmalarını giderek zorlaştırır. Çocuklarda obeziteyi önleme yolları mevzusunda pozitif sonuçlar elde etmek için bu şeklinde yanlış kanaatlerden kurtulmak koşul.
Bununla beraber, şişmanlık kavramından değişik olarak obez terimi tıbbi bir terimdir. Bir kişiye obez denilebilmesi için vücut kitle indeksinin hesaplanması gerekir. Aynı şekilde, çocuklarda aşırı kiloluluk ve bebeklerde aşırı kiloluluk için kati tanıların konulabilmesi için de vücut kitle indeksinin hesaplanması gerekir. Bu mevzuda yalnızca dış görünüşe bakmak yada çocuğun boyu uzun olduğundan haiz olduğu fazla kiloları düzgüsel bulmak yanıltıcı sonuçlar doğurur. Dahası, bilhassa obez bebek kilosu hakkında farkındalıkları yüksek tutmak gerekir. Zira maalesef toplumumuzda, şişman bebeklerin daha sıhhatli oldukları yönünde tümüyle gerçek dışı bir idrak mevcut. Bunun içindir ki, çocuklarda obeziteyi önleme yolları mevzusunda doğru bilgiler yeterince karşılık bulmuyor. Oysa, bebeklerde ve çocuklardaki fazla kilolar sağlıklarının iyi olduğuna işaret etmediği şeklinde, ileride leptin direnci, insülin direnci, diyabet vb. pek oldukca hastalıkla karşılaşabileceklerinin ipuçlarını veriyor.
Vücut kitle indsi Nasıl hesaplanır?
Vücut kitle indeksi, aşırı kiloluluk tanısı için kullanılan oldukça ergonomik bir yöntemdir. Bu yöntemde, vücudun kilogram cinsinden ağırlığı metre cinsinden boy uzunluğunun karesine bölünür. Çıkan netice 25’ten küçükse kişinin düzgüsel, 25-29 arasındaysa şişman, 30 ve üzerindeyse obez olduğu sonucuna varılır. Vücut kitle indeksinin hesaplanması, 2 ile 18 yaş arası çocuklar için de bu şekilde gerçekleştirilir. Fakat bununla beraber, elde edilmiş verilerin yorumu değişik şekilde yapılır. Hatta, aynı vücut kitle indeksine haiz iki çocuktan birinin obez, ötekinin şişman olduğuna bile karar verilebilir. Zira çocuklarda vücut ağırlığı ile boy uzunluğunu etkileyen oldukca sayıda unsur vardır. Dahası, kız evlatları ile adam evlatları için ideal vücut kitle indeksi farklıdır. Bu nedenlerden dolayı ufaklıklara aşırı kiloluluk teşhisinin konulabilmesi için değerlendirmenin kesinlikle bir diyetisyen nezaretinde yapılması gerekir. Aynı şekilde, çocuklarda obeziteyi önleme yolları mevzusunda en doğru detayları de diyetisyenden alabilirsiniz.
Çocuklarda aşırı kiloluluğun sebepleri nedir?
Cemiyet genelinde artan sağlıksız beslenme şekilleri, yetişkinlerden daha yüksek oranda evlatları etkilemekte. Ailedeki bozuk beslenme alışkanlıkları, evlatları aşırı kiloluluk mevzusunda daha çok etkiliyor. Mevzuyla ilgili meydana getirilen araştırmalara gore çocuklarda aşırı kiloluluğun sebepleri içinde genetik yada hormonal faktörlerin tesiri yüzde 10 düzeyinde. Çocukluk çağı obezitesi daha oldukca çevresel, ruhsal ve kültürel faktörlerden kaynaklanıyor. Ailede aşırı kiloluluk problemi olan bireyler var ise, çocukta obeziteye genetik yatkınlık olabilir. Fakat ailesinde görmüş olduğu bozuk beslenme alışkanlıkları genetik yatkınlıktan oldukca daha yüksek oranda etkilidir. Aynı şekilde, hamilelik döneminde annenin yaşamış olduğu hormonal bozukluklar da çocuk obezitesi üstünde sınırı olan bir etkiye haizdir. Annenin emzirme yada mamaya alıştırma mevzusunda sergilediği yanlış tutumlar, obez çocuklar problemi üstünde daha etkilidir.
Bu bakımdan, çocukluk obezitesi nedenlerine bakıldığında, esas sebeplerin çevresel, ruhsal ve kültürel faktörlerden kaynaklandığını söyleyebiliriz. Bu faktörler geçerliliğini koruduğu sürece çocuklarda obeziteyi önleme yolları mevzusunda istenilen noktaya ulaşmak mümkün olmayacaktır. Cemiyet olarak maalesef, ufaklıklara hep daha çok yiyecek yedirmek şeklinde yanlış bir alışkanlığımız var. Oysa, iştahı olmayan ufaklıklara zorla yiyecek yedirmek sağlıklarını riske atmaktan başka bir şey değil. Aynı şekilde, evlatları belli yiyeceklere yönlendirmek ve sırf bu yiyeceklerle mutlu etmek de son aşama yanlış bir tutumdur. Bazı yiyecekleri ödül haline getirmek ise çocuk obezitesi ya da obez çocuk üstünde negatif etkilere haizdir. Bununla birlikte da çocuklarda obeziteyi önleme yolları mevzusunda engelleyici bir durum teşkil eder.
Yetişkinlerde aşırı kiloluluk sorununa oranla çocuklarda aşırı kiloluluk, oldukca daha büyük sıhhat risklerine yol açıyor. Nitekim, gelişme çağındaki evlatların sağlıksız beslenmesi ve gün içinde yeterince hareket etmemesi, fizyolojik gelişim bozukluklarının yanı sıra ruhsal ve toplumsal gelişim bozukluklarına da zemin hazırlıyor. Ergenlikte aşırı kiloluluk problemi yaşayan evlatların hormonal gelişimleri ciddi seviyede bozulmuş olduğu için fizyolojik gelişimleri yaşıtlarına gore daha yavaş işliyor. Aşırı kilolar sebebiyle göbek, basen, kol ve boyun çevresinde oluşan sarkmalar, evlatların yaşıtlarıyla sosyalleşmelerini engelleyebiliyor. Hareket miktarı kısıtlanan evlatların bu kilolardan kurtulması oldukca daha zor olduğu şeklinde, toplumsal bakımdan dışlanmışlık duygusuyla baş etmeleri de oldukca daha zor olsa gerek. Bu nedenlerle çocuklarda aşırı kiloluluk, aşılması güç bir kısırdöngü yaratarak çocuk ve cemiyet sağlığını negatif etkilemekte.
Çocuklarda obeziteyi önleme yolları nedir?
Aşırı kiloluluk ve çocuklarda aşırı kiloluluk konusunu özetlemek gerekirse bu şekilde ele aldıktan sonrasında, yazımızın bu kısmında çocuklarda obeziteyi önleme yolları hakkında yararlı bilgiler paylaşacağız. Fakat bu bilgilere geçmeden ilkin, şu noktayı bilhassa vurgulamak istiyoruz. Burada paylaşacağımız bilgiler yalnızca genel sıhhat detayları bağlamında olup çocuklarda aşırı kiloluluk mevzusunda tedavi edici hiçbir niteliğe haiz değildir. Çocuğunuzun obez bulunduğunu düşünüyorsanız, hakkaten obez olup olmadığını idrak etmek ve lüzumlu tedavi süreçlerini başlatmak için kesinlikle bir diyetisyene başvurmalısınız. Evladınız obezse yada obeziteye doğru ilerliyorsa, neler yapmanız gerektiği hakkında en doğru detayları diyetisyeninizden alabilirsiniz. Obez ufaklıklara uygulanacak tedavi şekillerinin de gene, diyetisyen nezaretinde gerçekleştirilmesi gerekir. Diyetisyene başvurmayı dikkatsizlik ederseniz, çocuklarda obeziteyi önleme yolları mevzusunda başarı göstermiş ve kalıcı sonuçlar elde edemezsiniz.
Anne sütünü alma süresine dikkat etmelisiniz.
Çocuklarda aşırı kiloluluk ile ilgili meydana getirilen araştırmalara gore, anne sütü alma süresi çocuklarda aşırı kiloluluk oranını direkt etkilemekte. Bundan dolayı, çocuklarda obeziteyi önleme yolları listemizin ilk sırasına anne sütünden etkin şekilde yararlanmayı koyuyoruz. Nitekim anne sütü, bebeğin doymasını sağlamış olduğu için kilo almasını önlüyor. Anne sütünün yetersiz kalması durumunda bebeğe verilen takviye gıdalarda abartıya kaçılması, hemen hemen ufak yaşlardan itibaren obeziteye yakalanma riskini arttırıyor. Her ne kadar Amerikan Pediatri Akademisi 1 yaşına kadar emzirmeyi kafi bulsa da Dünya Sıhhat Örgütü bebeklerin 2 yaşına kadar emzirilmesini tavsiye ediyor. Çocuğunuzu mümkünse 2 yaşına kadar emzirmeye devam etmelisiniz. Takviye gıdalarda ise meyve suyu ve tatlı yiyecekler ile karbonhidrat yüklü mamalardan kesinlikle uzak durmalısınız. Bununla beraber, bebeğin iştahı yoksa yada anne sütünü emmekte zorlanıyorsa, evladı zorla emzirmek de doğru değildir. Evladınız anne sütünü emmek istemiyorsa, karnının yeterince acıkmasını bekleyebilirsiniz.
Kilosunu takip etmelisiniz.
Çocuklarda obeziteyi önleme yolları içinde en etkili yöntemlerden bir diğeri de çocuğun kilosunu takip etmektir. Vatanımızda maalesef, çocuklarda kilo takip edeni 2 yaşa kadar tertipli şekilde yapılırken 2 yaş ve üstü çocuklarda kilo takibine yeterince itina gösterilmiyor. Oysa, çocuğunuzun formunu koruması için almış olduğu kalori miktarı ile harcamış olduğu enerji miktarının dengeli gitmesi oldukca mühim. Çocuğunuzun kilosunu tertipli şekilde takip ederseniz, obeziteyi önleme mevzusunda daha erken evrede harekete geçme şansınız olur. Çocuğunuzda aşırı kiloluluk emareleri gözlemlemişseniz, gün içinde tükettiği besin ve içecekler mevzusunda dikkatli olmalı, yüksek kalori almasını önleyecek çözümler geliştirmelisiniz. Fakat bunu yaparken, herhangi bir yasaklama yada sertlik yoluna kesinlikle başvurmamalısınız. Çocuğunuzla onun yaşına uygun ve etkin bir kontakt dili geliştirirseniz obeziteyi önleme mevzusunda daha başarı göstermiş sonuçlar elde edebilirsiniz. Yasaklama ve sertlik kullanımı ise aksine, bozuk beslenme şekillerine ilgiyi arttırır.
Fizyolojik aktivitelerini desteklemelisiniz.
Teknolojik ürünlerin hayatımızda giderek daha çok yer tuttuğu bu vakit diliminde çocuklar da bu durumdan maalesef negatif etkileniyor. Tv başlangıcında yada mobil araçlarla oyun esnasında geçirilen hareketsiz saatler, gün içinde aldıkları kalorileri yakmalarını engelliyor. Üzerine üstlük, koronavirüs salgını sebebiyle uygulanan engellemeler sebebiyle çocuklar evde daha çok zaman geçiriyor. Ve bu da aldıkları kalorileri yakmalarını engelliyor. Çocuklarda obeziteyi önleme yolları içinde çocuğunuzun fizyolojik aktivitelerini kesinlikle desteklemelisiniz. Bunun için her gün yeterince egzersiz yapar ve çocuğunuza güzel bir rol modeli olursanız evladınız bedenen ve ruhen daha sıhhatli gelişir. Hem bu sayede siz de kendi formunuzu koruyabilirsiniz. Evladınız eğer spora ilgi duymuyor ve gün içinde yeterince hareket etmiyorsa, onu spora alıştırmak için size rehberlik yapmasını sağlayabilirsiniz. Mesela, beraber bisiklet kullanmak yararlı olabilir. Fakat yol gösteren siz değil, o olsun. Bu sayede çocuğunuzun hem özgüveni gelişir, hem de spora ilgisi artar.
Yiyecekleri ödül haline getirmemelisiniz.
Çocuklarda istenilen davranış değişikliğini sağlamak için anne ve babaların bir çok vakit bazı yiyecekleri ödül haline getirdiğini görüyoruz. Ne var ki çikolata, gofret yada fast food yiyecekleri çocuklar için ödül haline getirmek, ileriki dönemlerde bu yiyeceklerden başka bir mutluluk yolu geliştirememelerine ve bu tarz şeyleri aşırı tüketmelerine yol açmakta. Obeziteyi önleme yolları içinde hiçbir yiyeceği evladınız için bir ödül haline getirmemelisiniz. Hatta çocuğunuza ödül vermek yerine onunla beraber daha çok zaman geçirmeye çalışmalısınız. Ödül ve cezaya dayalı yöntemler kısa sürede istenilen neticeleri verse de orta ve uzun dönemde bazı istenmeyen davranış şekillerinin gelişmesine yol açabiliyor. Oysa, çocuğunuzla geçirdiğiniz zamanı daha kaliteli hale getirir ve sorunları beraber çözme yoluna giderseniz, ödül yada ceza vermeye gerek duymazsınız. Ihmal etmeyin ki, çocuğunuza ödül olarak vereceğiniz tüm yiyecekler, ileride bu yiyeceklere karşı aşırı bir ilgi duymasına yol açacaktır.
Sıhhatli beslenmesini sağlamalısınız.
Sıhhatli beslenme, günlük olarak alınması ihtiyaç duyulan protein, karbonhidrat, yağ, vitamin ve minerallerin tertipli şekilde tüketilmesi anlamına geliyor. Çocuğunuzun ölçülü ve dengeli şekilde beslenmesini sağlarsanız, vücudunda aşırı yağ birikmesini engelleyebilirsiniz. Çocuklarda obeziteyi önleme yolları içinde çocuğunuzun günde üç ana öğün ve bir ara öğünle tertipli beslenme alışkanlığı kazanmasını sağlamalısınız. Çocuklar için sıhhatli beslenme alternatifleri çocuklarda obeziteyi önleme yolları mevzusunda başarı göstermiş sonuçlar doğurur. Ek olarak, öğün atlamanın yada azca ve sık beslenmenin sıhhatli bir beslenme şekli olmadığını çocuğunuza öğretmelisiniz. Evladınız eğer aşırı kilolarından hastalık duyuyor ve bu şekilde beslenmeyi tercih ediyorsa, bunun doğru bir beslenme şekli olmadığını ona uygun bir üslupla anlatmalısınız. Ve doğal, porsiyon miktarına dikkat etmeli, çocuğunuzun fazla yiyecek yemesini teşvik etmemelisiniz.
Çocuklarda obeziteyi önleme yolları içinde ek olarak, günlük uyku süresine dikkat etmeli, günde 10-12 saat uyumasını sağlamalısınız. Akşam yemeğinden sonrasında hiçbir şey tüketmemesini de sağlamalı, gece uyanıp yiyecek yeme alışkanlığı var ise zaman kaybetmeden hipoglisemi testi yaptırmalısınız. Nitekim bu davranış şekli, hipoglisemi mevzusunda mühim bir ipucu verir. Ve erken teşhis yardımıyla çocuğunuzun şeker metabolizmasında lüzumlu iyileşme sağlanabilir. Çocuğunuzda diyabet emareleri gözlemlemişseniz, bu durumda da gene kan şekeri değerlerini ölçtürmelisiniz. Aşırı kiloluluk emaresi olarak değerlendirdiğiniz mevzular aslına bakarsak diyabete işaret ediyor olabilir. Çocuklarda obeziteyi önleme yolları içinde ek olarak, beslenme çantasını onun beğeni ve isteklerine gore hazırlamalı, yiyecek istemediği yiyecekler hakkında onunla inatlaşmamalısınız. Yemeğin yanında gazlı ve şekerli içecekler yerine su yada ayran şeklinde naturel ve sıhhatli içecekler tüketmesini sağlamalısınız.